Nefesli sazlar grubundadır.
Sipsi, Türk Halk Müziği nefesli çalgıları içinde en küçük ve tiz volüme sahip olan çalgılardan birisidir. Araştırmacılar sipsinin köken olarak Orta Asya’ya dayandığı, o bölgede yaygın olan “sıbızgı” çalgısına çok benzediği ve sipsinin atası olduğu görüşündedirler (Toraman, 2001, 9). Sipsiye görünüş ve ses tınısı olarak en çok benzeyen çalgı çiftedir.
Sipsinin gövdesi silindir şeklinde 2 cm eninde, en fazla 20 cm uzunluğundadır. Gövdenin üst kısmında 5, alt kısmında ise 1 delik bulunmaktadır. Toplam 6 delikli olan sipsi, yöre özelliklerine göre 7 delikli de olabilmektedir. Anadolu’da kullanılan sipsi 6 deliklidir. Sipsinin gövdesi ağız kısmına doğru biraz daralmakta alt kısma doğruda genişlemektedir. Sipsiden ses çıkarmayı sağlayan ağızlıklar, dar kısma uyabilecek şekilde seçilmektedir. Sipsinin gövde kısmı “demir kargı” denilen sert su kamışından yapılmakla beraber, eskiden kartal kanadı kemiğinden, çam dallarının filizlerinden çıkarılan borulardan, söğüt dallarından, içi boş ot ve çavdarlardan da yapıldığı görülmüştür. Ama en dayanıklısı ve ses açısından en uygunu demir kargıdan yapılan sipsilerdir. Kargı’nın çok sert, kalem gibi çok düzgün, bombesiz, iç ve dış çapları uyumlu olması ve yöredeki tabirle “algın” olması gerekmektedir.
Sipsinin ağızlık kısmı en fazla 5 cm uzunluğunda ve 0,5 cm enindedir. Ağızlık gövdenin ağıza alınan kısmına yerleştirilir. Bu parça ağza tamamen sokulur. Ağızlık üzerinde yaklaşık 3 cm kadar kesik bir bölüm vardır. Bu bölümün titremesiyle ağızlıktan ses çıkar. Sipsinin gövdesi gibi ağızlık kısmı da kargıdan yapılır.
Diatonik perde yapısına sahip olan sipsinin ses genişliği en fazla 1 oktavdır. Enstrümandaki en önemli özellik karar sesi la kabul edilirse, altıncı sesten yani fa sesinden sonraki fa diyez, sol, hatta la sesinin perde deliği olmaksızın, nefesle ve ağızlık üzerine dişlerle yapılan baskı yoluyla elde edilmesidir. Sipsi Burdun ve Teke bölgesinde oldukça yaygındır.
Kaynakça
Kaya E.(2007). Doğu Karadeniz Müzik Kültüründe Nefesli Sazların Yeri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
