Nefesli sazlar grubundadır.
Düdüklük kavalı, yöre tabiriyle tespihlik, mürver, gofuksula, düdüklük veya livera diye tabir edilen bir ağaçtan yapılmaktadır. Latince adıyla sambucus nigra olan bu ağaç çeşidi, Doğu
Karadeniz’e özgü iklim şartlarına uygun, kaya diplerinde, gölgelik yerlerde ve yağışlı ortamlarda yetişmektedir. Bu ağaçtan yörede dilli ve dilsiz olmak üzere iki çeşit kaval yapılır. Genellikle çobanlar tarafından kullanılan bu enstrümanın yapım aşaması için şunlar söylenebilir: Ağaç öncelikle istenen uzunlukta ve özellikle iki budak (yörede ‘an’ kısmı) arasından kesilir. Bu ağacın içerisinde doğal olarak pamuksu bir doku vardır, bu doku çıkarılınca kavalın dış kalıbı ortaya çıkmaktadır. Yöreden edinilen bilgiye göre, ağaç içinin özü ne kadar yoğunsa kavalın iç çapı da o kadar geniş ve sesi gür olur. Önce ağacın içi, bir çubuk yardımı ile boşaltılır ve temizlenir. Ağza gelen kısımla alta gelen kısım istenilen oranda tıraşlandıktan sonra üzerine iki veya üç parmak yan yana koyulmak suretiyle ses perdeleri belirlenir. Son aşama, belirlenen delikler ya kızgın demirle dağlanmak suretiyle ya da bıçak yardımıyla açılır. Sonra ağacın içi böğürtlen dikeni ile iyice zımparalandıktan sonra kaval, kullanıma hazır hale gelir. Bu dilsiz olan düdüklük kavalı çeşididir. Dilli olanın ağza gelen kısmına bir yonga parçası sıkıştırılarak çalgıya dil ayarlanır. Ancak dilli düdüklük kavalındaki ses perdeleri dil kısmı yapıldıktan sonra tasarlanmaktadır. Her iki kavalda da çoğunlukla önde 6, altta da bir delik olmak üzere toplam 7 ses perdesi bulunmaktadır. Ancak alt delik isteğe bağlı olarak açılır. Dilli ve dilsiz düdüklük kavalının ses sahası Düdüklük kavalının ses sahası 2 oktav civarındadır. Bu dilli kavallar genel olarak hüseyni ve uşşak makamının ses dizisine sahiptir. Kavalda diğer makamların seslerini bulmak özel bir çaba gerektirir. Bunun için genel olarak delikler yarım kapatılmaktadır. Dilli ve dilsiz düdüklük kavalları Doğu Karadeniz bölgesinin genelinde oldukça yaygındır.
Kaynakça:
Kaya, E. (2020). “Doğu Karadeniz Bölgesinde Unutulmaya Yüz Tutmuş Halk Çalgılarımız”. Disiplinler Arası Sosyal Bilimler Dergisi, 8. 67-91.
